FORMY KONSULTACJI SPOŁECZNYCH W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

Konsultacje społeczne stanowią podstawowe narzędzie angażowania uczestników planowania przestrzennego (interesariuszy) w procedurę opracowania i przyjęcia aktu planowania przestrzennego – przede wszystkim planu ogólnego gminy oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Nowe regulacje prawne wprowadziły rozszerzony katalog form przeprowadzenia konsultacji społecznych oraz szczegółowe zasady ich organizacji. Kluczowy dla skutecznej partycypacji społecznej jest optymalny wybór właściwych form konsultacji dla konkretnej procedury planistycznej.

Zgodnie z założeniami autorów reformy planowania przestrzennego, efektem nowych regulacji dotyczących partycypacji społecznej ma być ułatwienie wypracowywania kompromisów w zarządzaniu przestrzenią, akceptowanych przez co najmniej większość interesariuszy tego procesu. Zwiększy to także pewność inwestowania, gdyż sprzeczne stanowiska i interesy będą ujawniane w otwartej i przejrzystej procedurze konsultacji, a nie dopiero na etapie przystępowania do realizacji inwestycji.

Jednym z podstawowych narzędzie partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym są konsultacje społeczne. Zmuszą być im poddane projekty aktów planowania przestrzennego. Konsultacje społeczne to sposób uzyskiwania opinii, stanowisk i propozycji od instytucji i osób, których w pewien sposób dotkną, bezpośrednio lub pośrednio, skutki proponowanych przez organy gminy działań. Należy zauważyć, że konieczność przeprowadzenia konsultacji nie jest nowym elementem procedury, w obowiązującym przed reformą stanie prawnym istniało wyłożenie projektu dokumentu do publicznego wglądu oraz organizacja dyskusji publicznej nad rozwiązaniami w nim przyjętymi. W nowych przepisach ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1130) rozszerzono katalog możliwych form przeprowadzania konsultacji oraz określono szczegółowe zasady ich organizacji.

Katalog form konsultacji społecznych został określony w art. 8i ust. 1 ustawy. Pierwszą formą jest zbieranie uwag (pkt 1) uznane za formę obligatoryjną dla wszystkich procedur planistycznych. Drugą grupę form konsultacji stanowią: spotkania otwarte, panele eksperckie lub warsztaty, poprzedzone prezentacją projektu aktu planowania przestrzennego (pkt 2). Z tych form organ prowadzący procedurę musi wybrać przynajmniej jedną. W dalszej kolejności, do form konsultacji społecznych należą: spotkania plenerowe lub spacery studyjne, zorganizowane na obszarze objętym aktem planowania przestrzennego (pkt 3), ankiety lub geoankiety (pkt 4) oraz wywiady, prowadzenie punktu konsultacyjnego lub dyżury projektanta (pkt 5). Konsultacje społeczne prowadzi się z wykorzystaniem co najmniej jednej z form, o których mowa w pkt 3-5.

Wśród nowo dodanych form znalazły się działania umożliwiające bezpośredni kontakt z osobami odpowiedzialnymi za przygotowanie projektu na terenie objętym tym projektem oraz formy konsultacji polegające na zbieraniu opinii o projekcie poprzez ankiety lub geoankiety. Zgodnie z założeniami reformy, rozszerzenie katalogu form konsultacji społecznych oparto o analizę dobrych praktyk sporządzania aktów planistycznych. Wykorzystanie nowych narzędzi do uczestnictwa w procesie kształtowania zmian bezpośrednio związanych z zagospodarowaniem terenu może przełożyć się na zwiększenie wiedzy uczestników tego procesu, pogłębienie ich identyfikacji z miejscem, a także podniesienie poziomu motywacji związanej z aktywnością społeczną.

Ustawodawca przewidział w art. 8i ust. 3 ustawy możliwość przeprowadzenia konsultacji społecznych również dodatkowo w innych formach. Wprowadzony przepis otwiera katalog i zachęca do stosowania innych technik włączających mieszkańców w decydowanie o przestrzeni. Według projektodawców reformy, przepis ten pozwala na eksperymentowanie z nowymi technologiami, co może ułatwić uczestnictwo interesariuszy w życiu publicznym. Jako przykład innych form przeprowadzania konsultacji społecznych można wskazać: tworzenie makiet, prowadzenie gier terenowych, opracowanie dedykowanego portalu internetowego czy prototypowanie urbanistyczne.

Dobór optymalnych form konsultacji społecznych może zadecydować o skuteczności i powodzeniu przeprowadzenia konsultacji dla konkretnego aktu planistycznego. Należy zauważyć, że poszczególne formy są mocno zróżnicowane i mają swoje mocne i słabe strony. Na przykład, spotkanie plenerowe czy spacer studyjny, które bezpośrednio angażują mieszkańców i pozwalają lepiej poznać potrzeby użytkowników przestrzeni, mogą sprawdzić się lepiej dla mniejszych obszarów planistycznych niż całej gminy ze względu na ograniczenia organizacyjne i trudności związane ze zorganizowaniem spaceru na obszarze całej gminy dla wszystkich mieszkańców. Kluczowe jest dobranie optymalnych form konsultacji społecznych dla każdego aktu planowania przestrzennego.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Sebastian Pięta, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.