NOWA STRATEGIA ROZWOJU GMINY A AKTY PLANISTYCZNE
Strategia rozwoju gminy opracowana według nowych przepisów stanowi kluczowy dokument łączący planowanie przestrzenne z planowaniem strategicznym. Zawiera politykę przestrzenną gminy opisaną przede wszystkim za pomocą modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej, która będzie uwzględniana w m.in. planie ogólnym gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Ocena wpływu strategii rozwoju gminy na gminne akty planowania przestrzennego wymaga nie tylko analizy wzajemnych powiązań między tymi aktami, ale również odniesienia się do przepisów przejściowych.
Obecny stan prawny nadal traktuje strategię rozwoju gminy jako akt prawny o charakterze programowym, który fakultatywnie przyjmuje rada gminy w drodze uchwały. Sytuacja zmieni się od 1 stycznia 2026 r., tj. od momentu wejścia w życie nowego brzmienia art. 10e ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1465 ze zm.), dalej „u.s.g.”. Ustawodawca założył, że od tego momentu strategia rozwoju gminy powinna być przyjęta w każdej gminie.
Reforma planowania przestrzennego z dnia 7 lipca 2023 r. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1688) wprowadziła zmiany w zakresie zawartości strategii rozwoju gminy. Według nowych regulacji strategia powinna określać m.in.: model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy, rozumiany jako docelowy układ elementów składowych przestrzeni, w tym:
strukturę sieci osadniczej wraz z rolą i hierarchią jednostek osadniczych,
system powiązań przyrodniczych,
główne korytarze i elementy sieci transportowych, w tym pieszych i rowerowych,
główne elementy infrastruktury technicznej i społecznej.
Ponadto, w strategii powinny znaleźć się ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie dotyczące m.in. zasad ochrony środowiska i jego zasobów, zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, kierunków zmian w strukturze zagospodarowania terenów, w tym określenia szczególnych potrzeb w zakresie nowej zabudowy mieszkaniowej, zasad lokalizacji obiektów handlu wielkopowierzchniowego czy urządzeń wytwarzających energię o mocy zainstalowanej przekraczającej 500 kW, a także kierunków rozwoju systemów komunikacji, infrastruktury technicznej i społecznej.
Nowe regulacje ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1130), dalej „u.p.z.p.”, wiążą regulacje strategii rozwoju gminy dotyczące zagadnień planistycznych z aktami planowania przestrzennego. Art. 13b pkt 1 u.p.z.p. stanowi, że ustalenia planu ogólnego określa się, uwzględniając uwarunkowania rozwoju przestrzennego gminy, w szczególności politykę przestrzenną gminy określoną w strategii rozwoju gminy. Z kolei zgodnie z art. 15 ust. 1 zd. 1 u.p.z.p. wójt sporządza projekt planu miejscowego, zawierający część tekstową i część graficzną, wraz z uzasadnieniem, uwzględniając politykę przestrzenną gminy określoną w strategii rozwoju gminy. Oznacza to, że określone w strategii rozwoju gminy: model struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz ustalenia (wiążące) i rekomendacje (sugerowane) w zakresie kształtowania i prowadzanie polityki przestrzennej gminy będą mieć realny wpływ na postanowienia planistycznych aktów prawa miejscowego.
Bezpośredni wpływ treści strategii rozwoju gminy na ustalenia planu ogólnego gminy można odnaleźć w § 3 ust. 10 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie projektu planu ogólnego gminy, dokumentowania prac planistycznych w zakresie tego planu oraz wydawania z niego wypisów i wyrysów (Dz. U. z 2023 r. poz. 2758 ze zm.). Dotyczy on ustalenia zapotrzebowania na nową zabudową mieszkaniową – kluczowego instrumentu do kreowania nowych terenów pod ten typ zabudowy w gminie. Zgodnie z tym przepisem dopuszcza się określenie wyższego zapotrzebowania na nową zabudowę mieszkaniową, niż wynika to ze wskazanego w ww. rozporządzeniu wzoru, jeżeli jest to uzasadnione szczególnymi potrzebami w zakresie nowej zabudowy mieszkaniowej określonymi m.in. w strategii rozwoju gminy.
Analiza treści regulacji strategii rozwoju i planu ogólnego prowadzi do wniosku, że gmina działając modelowo powinna najpierw opracować nową strategię rozwoju, a dopiero później – opierając się na jej ustaleniach – sporządzić plan ogólny gminy. Pożądany model działania nie znajduje jednak oparcia w obowiązujących przepisach. Żaden z nich nie zakazuje przyjęcia nowej strategii gminy po wejściu w życie planu ogólnego. Rozwiązanie takie może budzić wątpliwości w świetle głównych założeń i celów reformy planowania przestrzennego.
Warto w tym momencie odnieść się do przepisów przejściowych ustawy wprowadzającej reformę planowania przestrzennego. Art. 51 tej ustawy wprost stanowi, że do dnia 31 grudnia 2025 r., tj. do dnia przyjęcia planu ogólnego gminy, jego ustalenia określa się, uwzględniając politykę przestrzenną gminy określoną w strategii rozwoju gminy, o ile gmina dysponuje strategią rozwoju gminy, której opracowanie zostało wszczęte od dnia wejścia w życie nowelizacji (tj. 24 września 2023 r.). Przepis ten skłania do przyjęcie następujących wniosków. Po pierwsze, przepisy nie zabraniają wykorzystania „starej” strategii przy sporządzaniu planu ogólnego, ale też tego nie nakazują. Zgodnie z ww. art. 51, do 31 grudnia 2025 r. jedynie strategie powstałe w oparciu o nowe przepisy będą obowiązkowo uwzględniane przy określaniu ustaleń planu ogólnego. Po drugie, przepis ten uwzględnia zróżnicowaną sytuację gmin odnośnie posiadania strategii rozwoju gminy, która dopiero od 1 stycznia 2026 r. stanie się dokumentem obowiązkowym. Pozwala on na prowadzenie prac nad pierwszym planem ogólnym bez względu na to, na jakim etapie jest sporządzanie strategii rozwoju gminy. Po trzecie, przepisy ani nie zabraniają sporządzania planu ogólnego równolegle ze strategią, ani nie zabraniają przyjęciu go przed opracowaniem strategii.
Ponadto, przepisy przejściowe regulują moment związania nowej strategii rozwoju gminy z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Art. 67 ust. 3 pkt 2 nowelizacji stanowi, że do spraw opracowania i uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo ich zmian przepisy art. 15 ust. 1 u.p.z.p. stosuje się w brzmieniu dotychczasowym do dnia wejścia w życie planu ogólnego gminy w danej gminie. Oznacza to, że obowiązek uwzględniania polityki przestrzennej zawartej w strategii rozwoju w planach miejscowych pojawi się dopiero po wejściu w życie planu ogólnego.
Ustawodawca potraktował dotychczas obowiązujące strategie rozwoju gminy inaczej niż studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które mają zachować moc maksymalnie do końca 2025 r. W art. 69 ust. 1 ustawy nowelizującej przyjęto, że dotychczasowe strategie rozwoju gminy zachowują moc na danym obszarze do dnia wejścia w życie nowych strategii rozwoju gminy na tym obszarze i mogą być zmieniane. Dodatkowo, twórcy reformy planowania wskazali, że do spraw dotyczących opracowania i uchwalania strategii rozwoju gminy albo ich zmian, wszczętych i niezakończonych przed dniem 24 września 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe. Oznacza to, że przepisy nie zmuszają gminy do przyjęcia nowej strategii rozwoju gminy w sytuacji, gdy na jej terenie nadal obowiązuje „stara” strategia. W takiej sytuacji przepisy u.p.z.p. o obowiązku uwzględniania polityki przestrzennej gminy zawartej w strategii rozwoju przy opracowywaniu planu ogólnego i planów miejscowych pozostaną martwe, ponieważ „stare” strategie nie będą zawierać polityki przestrzennej gminy, w tym modelu struktury funkcjonalno-przestrzennej.
Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Sebastian Pięta, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.
Comments