PODSTAWA PRAWNA USTALENIA OPŁAT CMENTARNYCH
Temat opłat za pochówek na cmentarzach komunalnych, z racji swojej specyfiki, zawsze wywołuje emocje wśród adresatów regulacji gminnych. Pomimo, wydawać by się mogło, ugruntowanego poglądu na temat faktycznej podstawy prawnej do uregulowania przez gminę opłat za pochówek na cmentarzu komunalnym, wciąż pojawiają się wątpliwości dotyczące relacji pomiędzy art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 679 ze zm.), a art. 7 ustawy z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2024 r. poz. 576).
Przy określaniu opłat za korzystanie z cmentarza komunalnego, zdarza się, że rada gminy opiera swoją regulację o założenie, zgodnie z którym wystarczającą podstawą prawną jest art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej. W myśl tego przepisu, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, organy samorządu terytorialnego postanawiają o wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego. W konsekwencji, rady gmin przyjmują, że w ramach tego przepisu mieści się określenie opłaty za poszczególne usługi wykonywane w ramach pochówku, a więc w zakresie samego pochówku czy też nienaruszalności grobu.
Jednocześnie, koncepcja ta zakłada, że art. 7 ust. 1-3 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, nie reguluje zagadnień dopuszczalności pobierania opłat za korzystanie z cmentarza, ale dotyczy jedynie kwestii ponownego pochowku w grobie ziemnym i murowanym wieloosobowym po upływie 20 lat. Zatem przy takim założeniu, przepisy art. 7 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych nie są regulacją szczególną (lex specialis) wobec art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej, w zakresie zasad odpłatności za pochówek.
Powyższy pogląd nie zasługuje na uznanie, gdyż nie uwzględnia systemowego ujęcia przepisów regulujących kwestię opłat za pochówek na cmentarzu komunalnym.
Poruszona kwestia relacji pomiędzy art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej, a art. 7 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, była przedmiotem jednego z najnowszych rozstrzygnięć Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z dnia 17 września 2024 r., III OSK 357/23), w którym Sąd stwierdził:
„Stosownie do treści art. 4 ust. 1 pkt 2 u.g.k. jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego postanawiają o wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego. Zestawiając art. 4 u.g.k. z art. 7 ust. 2 i 3 u.c.c.z. należy stwierdzić, że powołany przepis ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych zawiera w zakresie ustalania opłat lex specialis wobec art. 4 u.g.k. (…) W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, z art. 4 ust. 1 pkt 2 u.g.k. nie można wyinterpretować normy prawnej dającej podstawę do nakładania na osoby korzystające z cmentarza opłat będących świadczeniami publicznoprawnymi w drodze aktu prawa miejscowego ponad te opłaty, które możliwe są do ustalenia na podstawie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych.”
Tym samym Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził wcześniej już przyjętą wykładnię przepisów, zgodnie z którą art. 7 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych stanowi regulację szczególną wobec art. 4 ustawy o gospodarce komunalnej i wyłącza dopuszczalność regulacji opłat za pochówek jedynie na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2.
Warto zatem przyjrzeć się obowiązującemu na terenie gminy systemowi opłat za pochówek na cmentarzu komunalnym, czy nie narusza on przede wszystkim art. 7 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Ewentualne bowiem zakwestionowanie ustalonych opłat (nierzadko bardzo długo funkcjonujących w lokalnym obrocie prawnym), może doprowadzić do stwierdzenia ich nieważności. Taka sytuacja będzie natomiast powodować poważne konsekwencje związane z ewentualnymi roszczeniami osób, które uiściły opłaty ustalone w sposób niezgodny z przepisami. Trzeba mieć bowiem świadomość, że stwierdzenie nieważności przepisów regulujących odpłatność za pochówek, wywiera skutki ex tunc, a więc z mocą wsteczną.
Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Grzegorz Drozd, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.
Comments