ZMIANY W PODZIALE TERYTORIALNYM OD 2025 ROKU

Z dniem 1 stycznia 2025 r. siedmiu miejscowościom nadano status miasta, dokonano siedemnastu ustaleń lub zmian granic gmin lub miast, a także w jednej gminie dokonano zmiany siedziby jej władz. Od początku tego roku na mapie Polski pojawiły się również dwie nowe gminy – Grabówka i Szczawa. Procedura wprowadzenia zmian jest skomplikowana i wymaga przeprowadzenia szeregu czynności. Warto pamiętać, że jeśli jednostka samorządu terytorialnego planuje wprowadzić zmiany od kolejnego roku, tj. od 1 stycznia 2026 r., rada gminy lub powiatu musi złożyć do właściwego wojewody wniosek o wybraną zmianę w terminie do dnia 31 marca br.

Zmiany w podziale terytorialnym kraju następują z dniem 1 stycznia każdego roku. Rada Ministrów decyduje, w drodze rozporządzenia, o:

• tworzeniu, łączeniu, dzieleniu i znoszeniu gmin oraz ustalaniu ich granic,

• nadaniu gminie lub miejscowości statusu miasta i ustalaniu jego granic,

• ustalaniu i zmianie nazw gmin oraz siedzib ich władz.

Zmiany obowiązujące od początku 2025 r. zostały wprowadzone rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2024 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (Dz. U. z 2024 r. poz. 1152 ze zm.). Ponadto, Rada Ministrów, dwoma rozporządzeniami z dnia 1 października 2024 r., utworzyła dwie nowe gminy: Gminę Grabówka w woj. podlaskim (Dz. U. z 2024 r. poz. 1454) oraz Gminę Szczawa w woj. małopolskim (Dz. U. z 2024 r. poz. 1453).

Z dniem 1 stycznia 2025 r. siedmiu miejscowościom nadano status miasta. Miastem zostały trzy miejscowości w woj. lubelskim: Końskowola, Kurów, Wąwolnica, a także Kazanów w woj. mazowieckim, Kobylnica w woj. pomorskim, Sobków w woj. świętokrzyskim oraz Zaniemyśl w woj. wielkopolskim.

Wprowadzenie każdej ze zmian wymaga spełnienia przesłanek ustawowych oraz przeprowadzenia specjalnej procedury, w szczególności gdy zmiany mają być wprowadzone na wniosek zainteresowanej rady gminy. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1465 ze zm.) wymaga, aby  ustalenie i zmiana granic gmin dokonywane były w sposób zapewniający gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych (art. 4 ust. 3). Z kolei, nadanie gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalenie jego granic i ich zmiana powinny być dokonywane w sposób uwzględniający infrastrukturę społeczną i techniczną oraz układ urbanistyczny i charakter zabudowy (art. 4 ust. 4).

Działania, które należy podjąć w toku procedury wprowadzania zmian terytorialnych, zależą od tego, na czyj wniosek prowadzone jest postępowanie – Rady Ministrów czy zainteresowanej rady gminy.

W pierwszym przypadku, wymagane jest zasięgnięcie przez MSWiA opinii zainteresowanych rad gmin, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmian granic gmin naruszających granice powiatów lub województw - dodatkowo opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw. W przypadku niewyrażenia opinii przez zainteresowaną radę, w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wystąpienia o opinię, wymóg zasięgnięcia opinii uznaje się za spełniony. Ponadto, nie trzeba przeprowadzać konsultacji z mieszkańcami jeśli w przypadku przeprowadzenia referendum lokalnego w sprawie utworzenia, połączenia, podziału i zniesienia gminy oraz ustalenia granic gminy.

W drugim przypadku, wprowadzenie zmian przez Radę Ministrów na wniosek rady gminy wymaga przedłożenia dokumentacji składającej się z trzech elementów: (i) wniosku rady gminy poprzedzonego przeprowadzeniem przez tę radę konsultacji z mieszkańcami, wraz z uzasadnieniem oraz niezbędnymi dokumentami, mapami i informacjami potwierdzającymi zasadność wniosku, (ii) opinii rad gmin objętych wnioskiem, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmiany granic gminy naruszającej granice powiatów lub województw - opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw, a także (iii) opinii wojewody właściwego dla gminy lub gmin objętych wnioskiem.

Przyjęcie rozporządzenia w sprawie zmian terytorialnych jest długotrwającym postępowaniem. Mając intencję wprowadzenia zmian od kolejnego roku, czyli od 1 stycznia 2026 r., należy rozpocząć przygotowania już teraz. Warto wiedzieć, że rada gminy czy rada powiatu występuje z właściwym wnioskiem (wraz z kompletną dokumentacją) do MSWiA za pośrednictwem Wojewody, w terminie do dnia 31 marca. Wnioski są rozpatrywane w ciągu roku od dnia złożenia wniosku, nie później jednak niż do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok budżetowy, w którym ma nastąpić zmiana. Szczegółową procedurę w tym zakresie określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2001 r. w sprawie trybu postępowania przy składaniu wniosków dotyczących tworzenia, łączenia, dzielenia, znoszenia i ustalania granic gmin, nadawania gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalania i zmiany nazw gmin i siedzib ich władz oraz dokumentów wymaganych w tych sprawach (Dz. U. z 2014 r. poz. 310).

Należy również pamiętać o treści art. 4d ustawy o samorządzie gminnym. Zgodnie z tym przepisem, Rada Ministrów nie przeprowadza zmian polegających na tworzeniu, łączeniu, dzieleniu i znoszeniu gminy oraz ustalaniu ich granice jeżeli: dochody podatkowe na mieszkańca gminy w zmienionych granicach lub gminy utworzonej byłyby niższe od najniższych dochodów podatkowych na mieszkańca ustalonych dla poszczególnych gmin zgodnie z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego lub gmina w zmienionych granicach lub gmina utworzona byłaby mniejsza od najmniejszej pod względem liczby mieszkańców gminy w Polsce według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego.

---

Zainteresował Cię ten temat, masz wątpliwości lub pytania, a może potrzebujesz profesjonalnego wsparcia? Zapraszamy do kontaktu - Sebastian Pięta, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Drozd & Pięta.